Dorivor o’simliklar tibbiyotda katta ahamiyatga ega. Dorivor o’simliklardan qadim zamonlardan buyon foydalanib kelingan. Hozirgi davrga kelib juda ko’plab kimyoviy dori vositalari ishlab chiqilgan. Lekin ular o'z navbatida ayrim kasalliklarni davolash bilan bir qatorda salbiy ta'siri ham kuzatilmoqda. Bu esa yana dirivor o'sumliklarga bo'lgan talabni oshirmoqda. Kimyoviy usullar bilan sintez qilib bo'lmaydigan biologik faol moddalar faqat o'simliklar tarkibida uchrashi olimlarni dorivor o'simliklarga bo'lgan qiziqishini orttirdi. Hozirgi zamonda dorivor o'simliklar ilmini rivojlantirish muhim vazifalardan biri. Dorivor o'simliklar bo'yicha olib borilayaotgan ilmiy tadqiqot ishlari eng kerakli va samarali dori vositalarini yaratishdan iborat. Ko'pchilik zamondoshlarimiz fikricha asal -o'tmishning tugallangan mavzusi. Sintetik kimyoda yuz minglab tabiatda hali mavjud bo'lmagan organik birikmalar, turli xil dorilar yaratilishi kimyoviy sintezning naqadar qudratliligini ko'rsatib berdi. Ammo o'tgan asrlar insoniyatning eski do'sti - asal ham bu dorilardan qolishmasligi olimlar tomonidan isbotlandi. Asal asrlar davomida insoniyat tomonidan shifobaxsh vosita sifatida ishlatilgan. Uning bu xususiyati uning tarkibidagi aminokislotalar,fermentlar,vitaminlar, turli xil mikroelementlar va organizmda suyak to'qimasining asosiy komponenti bo'lgan kalsiy samarali o'zlashtirilishida yordam berishi bilan bog'liq.
Melissa (L) turkumi birinchi marta 1753-yilda K. Linney tomonidan aniqlanib fanga kiritilgan [1]. Melissa officinalis L 2000-yildan ortiq vaqt davomida dunyoning koʻplab mamlakatlarida xalq va ilmiy tabobatda muvaffaqiyatli qoʻllanilgan. Birinchi marta dorivor limonoʻt buyuk olim Teofrastning “Historia plantarium” asarida tavsiflangan.
Tibbiyotda dorivor o‘simliklar, dorivor moddalarning o‘rni nihoyatda katta. Hozirgi davrda ko‘plab kimyoviy dori vositalari ishlab chiqilgan. Lekin ularning davolash bilan bir qatorda salbiy ta’siri ham kuzatilmoqda. Bu esa o‘z navbatida davolovchi xususiyatga ega tabiiy vositalarga bo’lgan talabni oshirmoqda .Kimyovi y usullar bilan olib bo‘lmaydigan biologik faol moddalar faqat o‘simliklar tarkibida uchrashi buning yaqqol dalilidir. Keksalar va surunkali kasalliklarga chalingan insonlar immun tizimini faollashtirish uchun tabiiy vositalarni afzal ko‘rishi, ularning mutloq zararsizligi va foydasi ilmiy tadqiqotlarga investitsiya hajmining va xalqaro bozordagi tabiiy dorivor mahsulotlarga bo’lgan talabning keskin ortishiga sabab bo’ldi.
Qadimdan ma’lumki, tabiiy dorivor o‘simliklarning hayotimizdagi ahamiyati katta. Bunga yaqqol misol qilib tibbiyot allomasi bo‘lmish Abu Ali ibn Sinoning “Tib qonunlari” asarini keltirishimiz mumkin. Ushbu kitobning 2-qismida 800 dan ortiq tabiiy dorivor o’simlik turlari, ularning da’voli xususiyatlari va qo’llanish usullari bayon etilgan. Ayniqsa, hozirgi pandemiya sharoitida tabiiy dorivor o‘simliklarga bo’lgan talab oshib bormoqda.
Maqolada o‘zbek tilida turlicha nomlar bilan ataladigan shifobaxsh o‘simlik nomlarini lingvistik izohlash, keng omma uchun tushunarli bo‘lgan variantlarni o‘rganish, dorivor o‘simlik nomlarining etimologik tavsiflari xususiyatlari xususida so‘z boradi.
Ushbu ilmiy maqolada supurgi oilasiga tegishli o‘simlik turkumiga mansub Cistanche mongolica o‘simligining toksik farmakologik xususiyatlari ko‘rsatilgan. Hozirgi vaqtda mahalliy o‘simliklardan samarali dorivor moddalarni topish juda muhim sanaladi [1;3;5]. Cistanche o‘simligidan olingan an’anaviy xitoy tabobatida keng qo‘llaniladi. Cistanche tubuloza xorijda osteoporoz, Alsgeymer kasalligi va erkaklar jinsiy disfunksiyalarini davolashda keng qo‘llaniladi. Cistanche Herba buyrak еtishmovchiligi, impotensiya, ayollar bepushtligi, patologik ajralmalar, og‘riqli hayz ko‘rishda, qariyalarda qabziyatni davolashda qo‘llaniladi [2;4]. O‘zbekistonda Farg‘ona viloyatida o‘sadigan Cistanche mongolica turlarining ayrim farmakologik xususiyatlari va o‘tkir zaharliligi o‘rganilib tahlil qilindi.
Maqolada shifobaxsh Momordika o'simligini botanikasi, morfologiyasini bilish orqali bu o'simlik bilan yaqindan tanishamiz. Bundan tashqari ushbu maqolada Dorivor momordikaning kelib chiqish tarixi ham o'rin olgan.
Andiz (Inula) – qoqidoshlar oilasiga mansub ko‘p yillik o‘tlar turkumi haqida keltirilgan. O’zbekistonda va dunyoda dorivor o’simliklarni biologik faol moddalar tarkibini o’rganishga ham katta e’tibor berilmoqda, chunki inson tanasidagi gormonlar, vitaminlar, aminokislotalar, fermentlar bilan bog’liq bo’lgan optimal miqdori va nisbati fiziologik jarayonlarning normal o’tishini ta’minlaydi va ularning yetishmasligi inson tanasida turli xil patologik jarayonlarning rivojlanishiga sabab bo’lishi mumkin
Проанализированы результаты лечения 122 пациентов в возрасте от 2 дней до 12 лет, поступивших в отделение плановой хирургии клиники ТашПМИ с аноректальной мальформацией. У 92 пациентов диагнстирована атрезия анального отверстия с ректовестибулярным свищом, у 19 детей - ректовагинальный свищ, у 9 детей - ректовезикальный свищ, у 2 детей - ректоуретральный свищ. 95 пациентам проведены различные виды промежностной проктопластики (51 операция Стоуна Бенсона, 36 передне-сагитальная, 8 задне-сагитальная), 27 пациентам брюшно-промежностная проктопластика (операция Ромуальди - Ребейна).
Одним из жизненно важных минералов в организме человека является кальций. Этот минерал принимает участие более чем в 300 биологически активных реакций. Лекарственные средства (ЛС), включающие соли кальция, в течение многих десятилетий используют в медицине. Всего в организме взрослого человека содержится около 1000-1500 мг Са. В организме кальций находится в двух формах – это ионизированный (свободный) и связанный с белками Са (в основном с альбуминами). Уменьшение концентрации именно ионизированного кальция вызывает признаки гипокальциемии. Основной путь попадания кальция в организм это – алиментарный путь. Употребляя молоко, молочные продукты, рыбу, мясо, фрукты, овощи, зелень, мы принимаем суточную норму кальция. Источники кальция для детей на разных этапах различны. Поступление кальция к плоду зависит от насыщенности организма матери кальцием, витамином Д. В последний триместр беременности возрастает скорость включения кальция в организм плода, значит, состояние минерализации костей будет зависеть и от гестационного возраста. После рождения источником кальция является грудное молоко, а для детей, находящихся на искусственном вскармливании – адаптированная молочная смесь. С грудным молоком ребенок получает до 300 мг кальция, а в составе смесей, в среднем 400 мг кальция.